Электронное декларирование товаров – основа повышения эффективности внешнеэкономической деятельности

Мир глобальной торговли меняется все быстрее и быстрее, ставя новые задачи перед всеми сторонами, вовлеченными в цепь поставок. Глобализация и информационные технологии являются здесь основными. Реформы по совершенствованию таможенной системы в Казахстане, которые проводятся с первых лет обретения государством независимости, сопровождаются процессами автоматизации работы таможенных служб и внедрением новых технологий. Стремление казахстанской таможенной администрации быть интегральным механизмом помощи и поддержки предпринимательства в стране, а не барьером, обуславливает необходимость дальнейшего совершенствования и модернизации. Прогнозируя динамичное развитие экономики Казахстана, первые шаги по созданию основополагающих принципов внедрения технологий электронного декларирования в Республике Казахстан были сделаны в 2015 году в рамках 38 -го шага Плана нации «100 конкретных шагов». Далее, в рамках Кодекса Республики Казахстан «О таможенном регулировании в Республике Казахстан», создана правовая основа для совершения таможенными органами и лицами таможенных операций посредством информационной системы таможенных органов без участия должностных лиц таможенных органов. Возможность осуществления автоматизированного контроля всего таможенного процесса с момента подачи предварительной информации, применения системы управления рисками, оформления транзита, хранения товаров на складе временного хранения  до контроля после выпуска товаров охвачена информационной системой Комитета государственных доходов МФ РК «АСТАНА-1». Совершение всех этих операций без участия сотрудника таможни, исключение необходимости физического присутствия декларанта и предоставления документов подтверждают реализацию в Казахстане 100% электронного таможенного декларирования. Переход на электронное декларирование увеличил эффективность деятельности не только предприятий, ведущих активную внешнюю торговлю, но и таможенных органов в целом. Сотрудники таможенных органов получили возможность обрабатывать большее количество информации за меньшее время, что позволило существенно сократить время выпуска товаров. Время выпуска декларации в зеленом коридоре составляет 1 минуту, тогда как время выпуска декларации в красном и желтом коридорах продлевается в связи с назначением досмотра, экспертизы и  проверки документов. Все процедуры при этом прозрачны для всех сторон процесса. Дальнейшее упрощение таможенных процедур для участников внешнеэкономической деятельности планируется обеспечить за счет информационной системы «Единое окно» по экспортно-импортным операциям. Система основана на инновационном концепте, в соответствии с рекомендациями ООН № 33-34 и положениями Соглашения по упрощению процедур торговли и другими документами. Портал «Единого окна» позволит участникам внешнеэкономической деятельности представлять документы, необходимые для совершения экспортно-импортных операций,  в стандартизированном виде через единую точку входа. Многие услуги и функции, которые сопутствовали таможенным операциям, ранее получались через разрозненные системы. Дело осложнялось также отсутствием интеграции с нужными базами данных. Объединив более 13 информационных ресурсов, в числе которых ИС «АСТАНА-1», ГБД «Е-лицензирование», различные реестры и другие системы, сведения из которых необходимы для совершения таможенных операций, портал «Единого окна» создает такие условия, когда участникам ВЭД не нужно будет ходить по разным инстанциям для сбора тех или иных документов и разрешений. Через портал «Единое окно» участники ВЭД могут получить услуги из более 10 государственных органов. Документы через Единое окно выдаются как государственными органами, так и аккредитованными организациями. Например, сертификаты соответствия будут выдаваться более аккредитованными лабораториями, которые будут осуществлять свою деятельность в Едином окне. Кроме того в "Едином окне" предусмотрено оказание услуг в сфере таможенного дела. Как мы видим, внедрение «Единого окна» создаст условия для упрощения и ускорения процессов прохождения таможенных процедур, сокращает временные и стоимостные издержки участников ВЭД.   Благодаря исключению человеческого фактора при принятии решений будут минимизированы коррупционные проявления, повысится прозрачность действий таможенных и других государственных органов. Это все в свою очередь окажет благотворное влияние на рост экономических показателей и повышение конкурентоспособности нашей страны в мировом и  региональном масштабах. В заключение хотелось бы отметить, что деятельность органов государственных доходов направлена на ускорение всех процедур, чтобы стать инструментом содействия легитимности торговле. Пресс-служба КГД Жаһандық сауда әлемі жеткізу тізбегіне тартылған барлық тараптардың алдында жаңа міндеттер қоя отырып, тез және жылдам өзгеріп отырады. Мұнда жаһандану және ақпараттық технологиялар негізгі болып табылады. Мемлекет тәуелсіздік алған алғашқы жылдардан бастап жүргізіліп жатқан Қазақстандағы кеден жүйесін жетілдіру жөніндегі реформалар кеден қызметтерінің жұмысын автоматтандыру процестерімен және жаңа технологияларды енгізумен бірге жүреді. Қазақстандық кеден әкімшілігі тосқауыл емес, елдегі кәсіпкерлікті қолдау мен қолдаудың интегралдық тетігі болуы одан әрі жетілдіру мен жаңғыртудың қажеттілігін негіздейді. Қазақстан экономикасының қарқынды дамуын болжай отырып, Қазақстан Республикасында электрондық декларациялау технологияларын енгізудің негізін қалаушы қағидаттарын құру жөніндегі алғашқы қадамдар 2015 жылы Ұлт жоспарының «100 нақты қадам» 38-қадамы аясында жасалды. Бұдан әрі, "Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы" Қазақстан Республикасы кодексінің аясында кеден органдарының лауазымды тұлғаларының қатысуынсыз кеден органдарының ақпараттық жүйесі арқылы кеден органдары мен тұлғалардың кедендік операцияларды жасауы үшін құқықтық негіз құрылды. Алдын-ала ақпарат берілген сәттен бастап барлық кедендік процестерді автоматтандырылған бақылауды жүзеге асыру, тәуекелдерді басқару жүйесін қолдану, транзитті ресімдеу, тауарларды уақытша сақтау қоймасында сақтау, тауарларды шығарғаннан кейін бақылауға дейін ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитетінің «АСТАНА-1» ақпараттық жүйесімен қамтылған. Барлық осы операцияларды кеден қызметкерінің қатысуынсыз жасау, декларанттың физикалық қатысуы және құжаттарды ұсыну қажеттілігін болдырмау Қазақстанда электрондық кедендік декларациялаудың 100% іске асырылғанын растайды. Электрондық декларациялауға көшу белсенді сыртқы сауданы жүргізетін кәсіпорындар ғана емес, сонымен қатар жалпы кеден органдары қызметінің тиімділігін арттырды. Кеден органдарының қызметкерлері аз уақыт ішінде көптеген ақпаратты өңдеу мүмкіндігіне ие болды, бұл тауарларды шығару уақытын айтарлықтай қысқартуға мүмкіндік берді. Декларацияны жасыл дәлізде шығару уақыты 1 минутты құрайды, ал декларацияны қызыл және сары дәліздерде шығару уақыты құжаттарды тексеру, сараптама және жете тексерудің тағайындалуына байланысты ұзартылады. Бұл ретте барлық рәсімдер процестің барлық тараптары үшін ашық. Сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар үшін кедендік рәсімдерді одан әрі оңайлатуды экспорттық-импорттық операциялар бойынша "Бірыңғай терезе" ақпараттық жүйесі есебінен қамтамасыз ету жоспарланып отыр. Жүйе БҰҰ №33-34 ұсынымдарына және сауда процестерін жеңілдету жөніндегі Келісімнің ережелеріне және басқа да құжаттарға сәйкес инновациялық тұжырымдамаға негізделген. «Бірыңғай терезе» порталы сыртқы экономикалық қызметке қатысушыларға бірыңғай кіру нүктесі арқылы стандартталған түрде экспорттық-импорттық операцияларды жасау үшін қажетті құжаттарды ұсынуға мүмкіндік береді. Кедендік операцияларға қатысты көптеген қызметтер мен функциялар бұрын бытыраңқы жүйелер арқылы алынған. Іс қажетті деректер базаларымен интеграцияның болмауымен де күрделенді. 13-тен астам ақпараттық ресурстарды біріктіре отырып, оның ішінде «АСТАНА-1» АЖ, «Е-Лицензиялау» МДҚ, кедендік операцияларды жасау үшін мәліметтері қажет әртүрлі тізілімдер мен басқа да жүйелерді «Бірыңғай терезе» порталы СЭҚ қатысушыларына қандай да бір құжаттар мен рұқсаттарды жинау үшін әртүрлі инстанциялар бойынша жүрудің қажеті жоқ болатындай жағдайларды жасайды. «Бірыңғай терезе» порталы арқылы СЭҚ қатысушылары 10-нан астам мемлекеттік органдардан қызмет ала алады. Құжаттарды Бірыңғай терезе арқылы мемлекеттік органдар да, сондай-ақ аккредиттелген ұйымдар да береді. Мысалы, сәйкестік сертификаттарын Бір терезеде өз қызметін жүзеге асыратын аккредиттелген зертханалар беретін болады. Сонымен қатар, «Бірыңғай терезеде» кеден ісі саласында қызмет көрсету қарастырылған. Көріп отырғанымыздай, «Бірыңғай терезені» енгізу кедендік рәсімдерді өткізу процестерін жеңілдету мен жеделдету үшін жағдай жасайды, СЭҚ қатысушыларының уақытша және құндық шығындарын қысқартады. Шешімдер қабылдау кезінде адам факторын болдырмаудың арқасында сыбайлас жемқорлық көріністері азайтылып, кеден және басқа да мемлекеттік органдар іс-әрекетінің ашықтығы артады. Бұл өз кезегінде экономикалық көрсеткіштердің өсуіне және еліміздің әлемдік және өңірлік ауқымдағы бәсекеге қабілеттілігінің артуына жағымды әсер етеді. Қорытындылай келе, мемлекеттік кірістер органдарының қызметі саудаға заңды ықпал ету құралы болу үшін барлық рәсімдерді жеделдетуге бағытталғанын атап айтуға болады.